
Definitie
Bescheidenheid c.q nederigheid, is één van de vier sterke kanten van de deugd gematigdheid (maat houden) van het deugdclassificatiesysteem ‘Values in Action’. Dit systeem is ontwikkeld door Martin Seligman op basis van de positieve psychologie dat het licht zag aan het begin van deze eeuw.
De karaktersterkte ’nederigheid’ is een houding waarbij men accuraat zijn/haar prestaties en vermogens evalueert en die je in perspectief weet te plaatsen. Je ziet jezelf niet als speciaal en kunt jezelf wegcijferen. Bescheiden mensen gaan liever op in de menigte of groep dan erboven uit te steken. Ze treden niet onnodig op de voorgrond.
In een onderzoek in de V.S. op de vraag een nederig persoon te noemen, kozen deelnemers: maatjes (41%), familie (22%), populaire religieuze figuren (13%), beroemdheden (10%) en persoonlijke religieuze leiders (3%). In hun beschrijving van die personen, noemden ze zulke positieve eigenschappen, zoals zorg voor anderen (56%), succesvol zijn (47%) en een onzelfzuchtige of opofferende houding (21%)
Kenmerken en voordelen
Nederigheid is niet hetzelfde als gebrek aan zelfvertrouwen. De nederige mens denkt niet minder over zichzelf, maar denkt minder aan zichzelf. Hij kent zichzelf en staat open voor nieuwe inzichten. En hij is niet bang om zijn gezicht te verliezen. Een gezond, robuust zelfvertrouwen is een kenmerk van nederigheid.
Naast de primeur van zelfvertrouwen zijn de vier andere kenmerken van nederigheid: de eigen fouten onder ogen zien, openstaan voor nieuwe informatie, gericht zijn op anderen en iedereen gelijkwaardig achten.
‘Values in Action’ gelooft dat een bescheiden aanpak grote voordelen voor het individu kan aandragen, zowel in termen van emotioneel welzijn als van zelfbeheersing. Een bescheiden/nederig zelfbeeld, onder omstandigheden van bedreigingen van het ego, kan mensen beschermen tegen het nemen van slechte risico’s en beslissingen. Nederige mensen genieten ook voordelen op andere manieren, omdat ze vrij zijn van zelf-preoccupatie. Als individuen streven naar projectie van een overtrokken zelfbeeld, kunnen ze dat als een psychologische last ervaren. Een dergelijke last kan leiden tot de behoefte een uitweg te vinden door destructief gedrag zoals drugsmisbruik, masochisme, dieetstoornissen of zelfs zelfmoord.
Nederige mensen demonstreren gewoonlijk hogere niveaus van dankbaarheid, vergeving, spiritualiteit en algemene gezondheid. In interpersoonlijke relaties verschaffen nederigheid en empathie een manier om conflicten op te lossen doordat het waarschijnlijk is dat vergevingsgezindheid en verzoening aanwezig zijn.

Als je hoog scoort in nederigheid ben je er goed in anderen de eer te geven of op de voorgrond te plaatsen. Omgekeerd leidt dit ertoe gewaardeerd en geliefd te zijn: de nederige persoon maakt makkelijk vrienden. Nederigheid beschermt je tegen het aannemen van egoïstische gedragsvormen, zoals arrogantie.
Nederigheid versterkt sociale relaties. Nederige mensen zijn ook behulpzamer, aangenamer en royaler. Studies hebben aangetoond dat nederigheid verbonden is met volharding, zelfregulering en vriendelijkheid. Nederige mensen zijn ook minder bezorgd over de dood en tonen meer (religieuze) verdraagzaamheid.
Een van de grote beloningen van nederigheid is een innerlijke vrijheid om zich te beschermen tegen die delen van ons karakter en gedrag die we van onszelf en anderen proberen te verbergen. Met andere woorden we ontwikkelen op die manier een kalm, begripvol en meedogend hart. Echt nederige mensen zijn in staat tot dit soort gave omdat zij hun eigen sterktes en beperkingen zien en accepteren zonder defensief te zijn of te oordelen. Nederige mensen, bijvoorbeeld, weten effectiever met stress om te gaan en geven hogere niveaus van fysiek en mentaal welzijn aan. Ze tonen ook grotere vrijgevigheid, behulpzaamheid en dankbaarheid, allemaal eigenschappen die ons kunnen helpen dichter bij anderen te staan.
In scherpe tegenstelling met wat kan gebeuren in geval van sterke gevoelens van aanspraak, kan een bescheiden zelfbeeld conflictescalatie voorkomen. Na een confrontatie kan een bereidheid naar eigen zwakke punten te kijken, aanleiding zijn om vergeving te zoeken en te schenken.
Er is ook een verband tussen nederigheid, arrogantie en macht. Macht is daarbij een potentiële vijand van nederigheid/bescheidenheid. Het kan een corrumperende invloed hebben op ons gedrag. Macht corrumpeert omdat het leidt tot empathie tekorten en verminderde morele gevoelens, impulsief eigenbelang, onbeleefdheid, gebrek aan respect en verhalen over uitzonderlijkheid.
Er zijn 5 manieren om te stoppen macht te misbruiken:
• bewustzijn van je gevoelens van macht;
• oefenen in nederigheid. Hoe meer we onze macht anderen te beïnvloeden, met bescheidenheid benaderen, hoe groter onze werkelijke macht is;
• zich concentreren op anderen en op allerlei manieren geven;
• oefenen in respect. Door anderen te respecteren, maken we hen waardig;
• verander de psychologische context van machteloosheid: bijvoorbeeld in de vorm van vrouwenemancipatie, minder ongelijkheid en antiracisme.

Voorbeeldfiguren
Bescheidenheid of nederigheid is een prachtige deugd, en er zijn diverse inspirerende figuren uit de geschiedenis, literatuur, en het dagelijks leven die deze eigenschap belichamen. Hier zijn enkele suggesties:
Historische figuren
Mahatma Gandhi
Gandhi toonde een diepe nederigheid ondanks zijn enorme invloed. Hij leefde eenvoudig, bekritiseerde zichzelf openlijk en benadrukte het belang van dienstbaarheid aan anderen.
Moeder Teresa
Haar levenslange werk met de armen en zieken in Calcutta weerspiegelt diepe bescheidenheid. Ze stelde zichzelf nooit op de voorgrond, maar richtte zich volledig op het helpen van anderen.
Abraham Lincoln
Als president van de VS stond Lincoln bekend om zijn nederigheid. Hij erkende zijn fouten en was open voor kritiek, wat hem tot een geliefd en effectief leider maakte.
Albert Schweitzer
Schweitzer, filosoof, arts en theoloog, koos ervoor om als arts in Afrika te werken. Zijn werk werd gedreven door nederigheid en zijn filosofie van “eerbied voor het leven.”
Religieuze rolmodellen
Franciscus van Assisi
Franciscus koos voor een leven van eenvoud en nederigheid, en hij inspireerde mensen om anderen en de natuur met liefde en respect te behandelen.
Boeddha
Ondanks zijn spirituele verlichting bleef hij bescheiden en benadrukte hij dat hij slechts een gids was, niet een god of opperwezen.
Moderne voorbeelden
Malala Yousafzai
Hoewel ze wereldberoemd is en een Nobelprijswinnares, straalt Malala een diepe nederigheid uit. Ze gebruikt haar platform om anderen te helpen en blijft eenvoudig en toegankelijk.
Fred Rogers (Mister Rogers)
Fred Rogers, bekend van de kindertelevisieshow Mister Rogers’ Neighborhood, was geliefd om zijn zachte, bescheiden houding en zijn oprechte zorg voor het welzijn van kinderen en hun families.
Dagelijkse rolmodellen
Veel mensen laten bescheidenheid zien in het dagelijks leven: leraren die zich toeleggen op het succes van hun leerlingen, vrijwilligers die anoniem werken om anderen te helpen, of leiders die de eer delen met hun team.
Ontwikkeling bescheidenheid
Langere termijn aanpak
‘ Jong geleerd, oud gedaan!’
‘Values in Action’ heeft als hypothese dat de factoren die een veilige gehechtheid met anderen teweeg brengen, ook de basis voor nederigheid leggen.
Om nederig te worden is het essentieel dat een kind in zijn opvoeding zowel positieve als negatieve feedback krijgt. Dergelijke lessen zouden kunnen komen van ouderlijk voorbeeldgedrag, of van nederigmakende feedback. Realistische feedback, van ouder of leraar, over sterktes en zwaktes zouden speciaal nuttig kunnen zijn, in het bijzonder als die overgebracht wordt in een sfeer van zorg en respect. Andere bronnen van nederig makende feedback kunnen zijn: ontzag inboezemende ervaringen, onderwijsmethoden die de grenzen van menselijke kennis benadrukken of situaties waarin de persoon met mislukking of ontgoocheling te maken krijgt.
Wat waarschijnlijk niet goed zou werken voor het aanleren van nederigheid zouden opvoed- of onderwijsmethoden zijn die:
• een sterke nadruk leggen op prestatie, uiterlijk, populariteit of andere externe bronnen van zelfwaardering, in het bijzonder wanneer die gecombineerd worden met perfectionistische prestaties;
• onjuiste, uitzonderlijke lof of kritiek;
• veelvuldige vergelijking van het kind met broers/zussen of andere leeftijdsgenootjes;
• communiceren met het kind dat hij of zij beter of slechter is dan andere kinderen. Zulke praktijken zouden het kind er toe kunnen bewegen externe bevestiging voor een gevoel van geborgenheid te zoeken, en ze zouden het kind kunnen aanmoedigen om concurrerende, negatieve vergelijkingen te maken.
Hoewel empirische gegevens schaars zijn, suggereren bestaande theorie en onderzoek enkele strategieën die met nederigheid verwante doeleinden zouden kunnen bevorderen zoals accuraatheid, zelfverwezenlijking en een bereidheid om zelfwaardering omlaag te schroeven op een bepaald terrein.
Het zoeken naar vergeving of het bijhouden van een dankbaarheidsdagboek zouden eveneens bescheidenheid bevorderend kunnen zijn als ieder van deze activiteiten mensen meer bewust maakt van hun verplichtingen aan anderen. Het smeden van nauwe relaties zou ook grotere nederigheid en bescheidenheid kunnen bevorderen.
Succesvolle nederigheidsoefeningen vereisen een delicaat evenwicht: zij moeten een persoon aanmoedigen om zelf-focus te reduceren of een nieuw zelfperspectief te krijgen zonder te voelen dat hun ego uitgewist of beschadigd wordt.

Korte-termijn acties
Verandering begint met zelfbewustzijn, zelfbeoordeling, empathie en goede communicatie, inclusief goed luisteren. Met het identificeren van zwakke plekken en het nemen van een beslissing om één of meer gewoontes te veranderen. Het belangrijkste is dat je eerlijk met jezelf moet zijn zegt Zbigsky Zackkrewski. Je kunt moeilijk invloed op de maatschappij hebben als je niet eerst jezelf veranderd hebt. Grote vredestichters zijn allemaal mensen van integriteit, eerlijkheid en nederigheid.
Zackrzewski geeft drie wetenschappelijk verantwoorde tips om je ego te temmen:
• omarm je menselijkheid;
• oefen in mindfulness en mededogen;
• druk dankbaarheid uit.
Wijsheid en bescheidenheid opdoen door levenservaring. Neem deel aan sociale activiteiten en doe praktische, eventueel ontnuchterende ervaringen en nederig makende feedback op. Riskeer tegenslagen en leer ermee om te gaan.
Met vrienden/partners samenwerken. Eventueel deelnemen aan steungroep. Warme, geborgen gehechtheidsstijlen met anderen onderhouden. Openstaan voor nieuwe informatie/inzichten; open communicatie, niet bang zijn het gezicht te verliezen. Oefenen in eenvoud, gehoorzaamheid, beleefdheid, respect, vrijgevigheid, behulpzaamheid, dankbaarheid en vergeving. Dat gedrag brengt ons dichter bij anderen.

P.S. Op de window ‘home’ (vorming) van deze website staan twee uitgebreide artikelen over bescheidenheid.