De samenstelling van de wereldbevolking is dramatisch veranderd in de afgelopen decennia. Tussen 1950 en 2010 is de levensverwachting wereldwijd gestegen van 46 naar 68 jaar. Geschat wordt dat die naar 81 jaar gaat op het einde van deze eeuw. In 2050 zal voor het eerst in de geschiedenis het aantal 60 – plussers groter zijn dan het aantal kinderen. Bijna 700 miljoen mensen zijn nu boven de 60. In 2050, zullen 2 miljard mensen, meer dan 20 procent van de wereldbevolking, 60 jaar of ouder zijn. De toename van het aantal ouderen zal het grootst en het snelst plaats vinden in de ontwikkelingswereld.
De bevolking van de EU27 zal blijven vergrijzen, waarbij het aandeel 65-plussers zal toenemen van 17% tot 30%. De Nederlandse bevolking zal in 2060 voor ruim 27% uit 65-plussers bestaan.
Tegen deze achtergrond is het duidelijk dat meer aandacht besteed wordt aan de speciale noden en uitdagingen van ouderen. En aan de potentiële bijdragen die zij aan de samenleving kunnen leveren. Via internationale bijeenkomsten en actieprogramma’s is er een belangrijke kentering gekomen in de aandacht voor de situatie van ouderen. Laatstelijk via het Madrid International Plan of Action van 2002. Dat de verbetering van de situatie van ouderen in vooral armere landen een enorme uitdaging en een proces van lange adem. Algehele ontwikkeling zal daarvoor nodig zijn. Het is daarom zaak dat de wereld de VN ontwikkelingsdoelen voor 2030 voortvarend aanpakt.
De internationale senioren dag 2016 stelt zich op tegen de discriminatie van ouderen. Dit is wereldwijd nog een veel voorkomend gebeuren, vooral onder sommige niet-westerse culturen. Die discriminatie is gebaseerd op samenlevingspraktijken en aannames die ouderen als minderwaardig bestempelen en tot verwaarlozing en mishandeling kunnen leiden.. Onderzoek toont aan dat ouderen met een negatieve houding over het ouder worden 7.5 jaar eerder overlijden dan degenen die daar positief over denken. Voor vrouwen is het probleem, vooral in ontwikkelingslanden, vaak erger omdat ze dubbel gediscrimineerd worden, als vrouw en als bejaarde.
Ouderendiscriminatie komt in veel landen en culturen voor, in het bijzonder daar waar sociale en medische voorzieningen beperkt of afwezig zijn en waar ouderen afhankelijk zijn van hun kinderen. Traditioneel bestaat in die culturen de wens veel kinderen te krijgen als een verzekering voor de oude dag. Het probleem van armlastigheid en marginalisatie bestaat minder of niet in Nederland en West-Europa, waar relatief goede pensioenen en sociale voorzieningen de oude dag in veel gevallen zelfs aangenaam maken. Dit geldt in het bijzonder voor gepensioneerden die in goede gezondheid zijn en de beschikbare tijd aan (klein) kinderen, reizen en hobby’s kunnen besteden.
Het geluksniveau van de West-Europeaan stijgt dan ook vanaf de mid-veertiger jaren en blijft ook op gevorderde leeftijd door stijgen. Het armoede percentage onder ouderen in Nederland ligt op 3 % terwijl het voor de hele bevolking rond de 7 % ligt. Dit alles maakt dat de periode van het op pensioen gaan tot aan de 73 jaar, wel eens‘ de gouden jaren’ wordt genoemd. Volgens de statistieken krijgen ouderen daarna helaas in toenemende mate te maken met gezondheidsproblemen.
Ouderen kunnen op diverse manieren bijdragen aan de functionering van de maatschappij, in de ontwikkelde landen via voortgezette arbeid of inschakeling in het gemeenschapsleven, als mantelzorger, vrijwilliger of anderszins. Vanwege gebrek aan werkgelegenheid en een tekort aan financiën is dit vaak moeilijk of onmogelijk in armere landen, uitgezonderd in de agrarische sector of in familiale omstandigheden.
Als het op deugdzaamheid aan komt, hebben ouderen een streepje voor op de rest van de bevolking. Door hun levenslange ervaringen zijn zij zich bewust van de eisen van rechtvaardigheid en hebben zij wijsheid opgedaan. Het is ook een fase waarin het gepresteerde goede wordt vergeleken met het minder goede. Bevrijd van de lasten en plichten van professionele verantwoordelijkheden, kan men meer ongehinderd het mededogen voor de medemens ontwikkelen. Een hoogst waardevol en benodigd goed!
Ouderdom is niet het avondrood van het bestaan, maar de dageraad der wijsheid
Joseph Murphy
De situatie is in de allerarmste landen nog niet rooskleurig, met een levensverwachting van slechts rond de 55 jaar in de armste Afrikaanse landen. De kindersterfte in ontwikkelingslanden ligt rond de 50 per duizend levendgeborenen.