web analytics

Altruïsme

Van Gogh, de barmhartige Samaritaan

Zoals we weten zijn er diverse soorten liefde. Soms wordt er een apart woord voor gebruikt, zoals romantiek, en soms worden verschillende vormen onderscheiden door een prefix, zoals eigenliefde, kalverliefde en naastenliefde. Maar het hoofdbegrip liefde blijft verschillende realiteiten dekken en er zouden meer woorden voor dit superbelangrijke fenomeen gecreëerd dienen te worden. Er lijkt in ieder geval een continuüm te zijn van eigenliefde via vriendschap naar pure naastenliefde, oftewel altruïsme. Alle liefde lijkt goed te zijn, maar altruïsme is superieur en de grootste van alle deugden.
Altruïsme of onbaatzuchtigheid is een handeling, een gewoonte of een ethische doctrine. Het woord is voor het eerst gevormd in 1851 door de filosoof Auguste Comte (1798 – 1857), afgeleid van het Latijnse woord “alter” (een ander) in de betekenis van onbaatzuchtig in tegenstelling tot het veel oudere woord egoïsme. Altruïsme kan gedefinieerd worden als vrijwillig, waardevol gedrag, gemotiveerd door het verlangen alleen anderen en niet zichzelf te helpen. Het is tegengesteld aan egoïsme wat het operationele gedragspatroon van de mensheid is.
Waar ligt het aan dat iemand altruïstisch is of wordt? Abigail Marsch, een Amerikaanse onderzoekster, heeft er haar loopbaan aan gewijd om dit te onderzoeken.
Fysiologisch gesteld is er een deel van de hersenen,  de amygdala, die het belangrijkste is in het herkennen van angstige uitdrukkingen op andere gezichten, een belangrijk element in de motivatie om anderen te helpen. Het blijkt nu dat bij altruïsten de amygdala groter is dan bij de gemiddelde mens, in tegenstelling tot psychopaten die een kleinere amygdala bezitten en totaal gespeend zijn van altruïsme.

compassie ook bij dieren

Een goed voorbeeld van puur altruïsme is het gratis doneren van een lichaamsorgaan, bijvoorbeeld een nier, aan een onbekende. Dit is in de Verenigde Staten al zo’n twee duizend keer voorgekomen. Een ander voorbeeld is het zich maximaal inzetten voor de armen in eigen land of in den vreemde.
Er lijkt dus een continuüm van  zorgzaamheid te bestaan waarvan het ene uiterste gevormd wordt door psychopaten en het andere uiterste door extreme altruïsten.
Wat deze extreme altruïsten onderscheidt van de gewone mens is niet alleen dat ze meer compassie bezitten, maar tevens dat ze het over een wijdere cirkel van mensen uitspreiden. Het ligt meer in de lijn van de verwachting om compassie met familie, buren en collega’s te hebben dan met onbekenden. Pure altruïsten zien zichzelf daarentegen niet als het centrum van een groep met concentrische cirkels van mensen daaromheen. Ze voelen zich niet  beter of belangrijker dan iemand anders. Je zou het nederigheid kunnen noemen,  de deugd die volgens Augustinus engelen van mensen maakt. Als er geen centrum is, zijn er ook geen binnen – en geen buitenringen en niemand verdient meer aandacht en compassie dan een ander. Dit is een goede formule om armen in verre landen even goed bij te staan als onze naaste buren!Dit altruïstische perspectief kan ontwikkeld worden volgens Abigail.

Op maatschappelijk niveau komt compassie en altruïsme steeds vaker voor, ondanks alle rapportages over aanslagen en terreur. Zoals de psycholoog Steven Pinker en anderen het overduidelijk statistisch aangetoond hebben zijn mensen steeds minder bereid  wreedheid en geweld te accepteren, zoals dierenmishandeling, huiselijk geweld en doodstraf. Honderd jaar geleden was het doneren van bloed ongehoord, terwijl het nu gewoon is. Dat zou over 100 jaar ook het geval met nier-donatie kunnen zijn.
De reden van deze altruïstische evolutie is deels gelegen in de verbeterde levensstandaard. Kinderen, althans in het Westen,  worden doorgaans constructief en liefdevol opgevoed. De wereld wordt steeds meer een vredevoller en plezieriger plaats met minder misdaad, ondanks sensationele beweringen van de media tot het tegendeel.
We weten steeds meer over het leed wat anderen in verre oorden overkomt en we ontwikkelen er compassie voor. De wortels van altruïsme en compassie zijn sterker dan die van wreedheid en geweld. En de geschiktheid om zich minder centraal op te stellen, meer compassie en altruïsme te ontwikkelen is in potentie bij velen aanwezig. Zonder twijfel zullen die potenties verder ontwikkeld worden en niet alleen de activist maar de hele mensheid ten goede komen. Overweeg dit pad  ook te volgen, als je het nog niet al doet.

egocentrisch of behulpzaam?

———————————————————-